ลงสรงโทน

ประวัติความเป็นมา

             ชุดอิเหนาลงสรงโทน  เป็นชุดการแสดงที่แทรกอยู่ในละครเรื่องอิเหนา  ตอนจากเมืองหมันยา  ยกทัพไปช่วยกรุงดาหา  ซึ่งเป็นบทพระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย  รัชกาลที่ ๒  แห่งกรุงรัตนโกสินทร์

              เนื้อเรื่องย่อชุดอิเหนาลงสรงโทน  กล่าวตั้งแต่อิเหนาได้รับพระราชสาสน์จากท้าวกุเรปันพระบิดา  ให้ไปรบกับท้าวกะหมังกุหนิงที่ยกทัพมาจะตีเมืองดาหา  ท้าวกุเรปันเกรงว่าหากเมืองดาหาพ่ายแพ้  ก็จะทำให้เสียวงศ์เทวัญ  จึงกำชับให้อิเหนายกทัพไปช่วยเมืองดาหา  อิเหนาจึงอาบน้ำแต่งตัวแล้วลานางจินตะหรา  นางมาหยารัศมีและนางสะการะวาตี  ภรรยาทั้ง ๓  เพื่อไปเมืองดาหา

 ลักษณะและรูปแบบการแสดง

            ชุดอิเหนาลงสรงโทน เป็นการแสดงประเภทรำเดี่ยว  ที่อวดลีลาท่ารำที่งดงามตามแบบแผนนาฏศิลป์ไทยของตัวละครที่มีท่วงท่าลีลาที่สง่างาม  ลักษณะการรำจะเน้นการตีบทตามบทร้อง  การเล่นเท้าที่ชำนาญของผู้แสดง  ใช้ภาษานาฏศิลป์ตีบทตามจารีตของการแสดงนาฏศิลป์ไทยในเรื่องของการแต่งกายที่วิจิตรงดงาม  คือการแต่งกายยืนเครื่องพระตามลำดับขั้นตอน  ซึ่งส่วนใหญ่จะเป็นลีลาท่ารำของตัวละครที่เป็นตัวเอกของเรื่องที่จะสรงน้ำ  แต่งกายให้งดงามสมเกียรติยศเพื่อไปประกอบภารกิจอย่างใดอย่างหนึ่ง  เช่นเดียวกับการแสดงในชุดนี้คืออิเหนาอาบน้ำแล้วแต่งกายเพื่อเดินทางไปช่วยท้าวดาหา

การแต่งกาย

            ชุดอิเหนาลงสรงโทนเป็นบทบาทของตัวอิเหนา  ซึ่งเป็นตัวเอกหรือพระเอกของเรื่องซึ่งจะแต่งกายยืนเครื่องพระ มีการแต่งกายดังนี้

รูปการแต่งกายชุดอิเหนาลงสรงโทนดูจาก CD-ROM

การแต่งกายแบบยืนเครื่องพระ มีดังนี้

            -    กำไลเท้า

            -    สนับเพลา

            -    ผ้านุ่งหรือภูษา

           -    เสื้อหรือฉลององค์แขนยาว

           -    รัดสะเอวหรือรัดองค์

           -    ห้องข้างหรือเจียระบาด  หรือชายแครง

           -    ห้อยหน้าหรือชายไหว

           -    เข็มขัดและปั้นเหน่ง

           -    กรองคอ

           -    อินทรธนู

           -    ทับทรวง

           -    พาหุรัด

           -    สังวาล

           -    ตาบทิศ

           -    ชฎา

           -    ดอกไม้เพชร

           -    จอนหู

           -    ดอกไม้ทัด(ด้านขวา)

           -    อุบะ

           -    ธำมรงค์หรือแหวน

           -    ทองกรหรือกำไลแผง

           -    แหวนรอบ

           -    ปะวะหล่ำ

           -    กริช

เครื่องดนตรี

             เครื่องดนตรีที่ใช้บรรเลงประกอบการแสดงชุดอิเหนาลงสรงโทนคือวงปี่พาทย์เครื่องห้า  ประกอบด้วยปี่ใน  ระนาดเอก  ฆ้องวงใหญ่  กลองทัด  ตะโพนและฉิ่ง

รูปวงปี่พาทย์เครื่องห้าดูจาก CD-ROM

เนื้อร้องและทำนองเพลง

ปี่พาทย์ทำเพลงต้นเข้าม่าน

ร้องเพลงลงสรงโทน

                                  ทรงภูษาแย่งยกกระหนกกระหนาบ             ฉลององค์เข้มขาบคดกริช

                     ห้อยหน้าปักทองกรองดอกชิด                                 สังวาลวรรณวิจิตรจำรัสเรือง

                     ทับทรวงพวงเพชรเม็ดแตง                                     ทองกรแก้วแดงประดับเนื่อง

                     ธำมรงค์รจนาค่าเมือง                                             อร่ามเรืองเพชรรัตน์ตรัสไตร

                     ทรงมงกุฎกรรเจียกจรสุวรรณ                                   วาวแววแก้วกุดั่นดอกไม้ไหว

                     ห้อยอุบะบุหงามาลัย                                               เหน็บกริชฤทธิไกรแล้วไคลคลา

ปี่พาทย์ทำเพลงเสม

ความหมายของเนื้อเพลง

           ชุดอิเหนาลงสรงโทน  มีความหมายว่าอิเหนาแต่งกายนุ่งผ้านุ่ง  จีบโจงหางหงส์  สวมกางเกงหรือสนับเพลาลายกนก  สวมเสื้อสีน้ำเงินแก่อมม่วงลายคดกริช  ห้อยหน้าปักด้วยไหมทองลายดอกชิดกัน  สวมสังวาลลวดลายวิจิตรอร่ามเรือง  สวมทับทรวงมีพลอยแดงอยู่ตรงกลาง  สวมทองกรประดับด้วยแก้วแดงประดับทั้งตัว  สวมแหวนที่ประดิษฐ์งดงามสมค่าของความงามคู่เมือง  สวยงามด้วยเพชรที่ประดิษฐ์เป็นรูปร่างต่างๆอย่างสวยงาม  สวมมงกุฎมีกรรเจียกจอนหูทำด้วยทองแกมแก้ว  ประดับลายด้วยดอกไม้ไหว  ทัดดอกไม้ห้อยอุบะด้านขวา  เหน็บกริช(อาวุธของอิเหนา)ที่แสดงถึงอิทธิฤทธิ์เนื่องจากเป็นอาวุธประจำกายของอิเหนา  แสดงถึงความมีอิทธิฤทธิ์เกรียงไกร  เมื่อแต่งกายเสร็จแล้วก็เตรียมเดินทางมาลานางจินตะหรา มาหยารัศมีและสะการะวาตี   เพื่อไปช่วยเมืองดาหา

ท่ารำ

           ชุดอิเหนาลงสรงโทนนี้มีลีลาท่ารำและกระบวนท่าที่สง่างาม  เนื่องจากเป็นบทบาทของอิเหนา  มีการเล่นเท้า  ลักคอใช้ตัวด้วยลีลาท่ารำที่สอดคล้องตามแบบนาฏศิลป์ไทย

 โอกาสที่ใช้แสดง

           ชุดอิเหนาลงสรงโทนใช้แสดงได้ ๒ โอกาสคือ

                      ๑.  เป็นชุดประกอบการแสดงละครใน  เรื่องอิเหนา  ตอนจากเมืองหมันหยา  ยกทัพไปกรุงดาหา

                      ๒.  เป็นการรำเดี่ยวในชุดมาตรฐาน  ซึ่งใช้แสดงในงานทั่วไป